Кафедра духавых інструментаў і аркестравага дырыжыравання
У 2024 годзе, у сувязі са змяненнем арганізацыйнай структуры Беларускай дзяржаўнай акадэміі музыкі, кафедра драўляных духавых інструментаў, кафедра медных духавых і ўдарных інструментаў і кафедра аркестравага дырыжыравання рэарганізаваны ў кафедру духавых інструментаў і аркестравага дырыжыравання. Загадчыкам кафедры прызначаны Скараходаў Уладзімір Паўлавіч, заслужаны дзеяч мастацтваў Рэспублікі Беларусь, кандыдат філасофскіх навук, доктар культуралогіі, прафесар.
Прадстаўляем гісторыю рэарганізаваных кафедраў, якія ўнеслі вялікі ўклад у падрыхтоўку музыкантаў вышэйшай кваліфікацыі.
Гісторыя кафедры драўляных духавых інструментаў
Кафедра драўляных духавых інструментаў была арганізавана ў 1989 годзе пасля падзелу кафедры духавых і ўдарных інструментаў на дзве: кафедру драўляных духавых інструментаў і кафедру медных духавых і ўдарных інструментаў. З 1991 года кафедру ўзначальваў заслужаны артыст БССР, кандыдат мастацтвазнаўства Рэспублікі Беларусь, доктар мастацтвазнаўства РФ, прафесар Барыс Уладзіміравіч Нічкоў. У верасні 2014 года загадчыкам кафедры быў абраны заслужаны дзеяч мастацтваў Рэспублікі Беларусь, кандыдат філасофскіх навук, доктар культуралогіі, прафесар Уладзімір Паўлавіч Скараходаў. З 2022 па 2024 год кафедру ўзначальвала заслужаная артыстка Рэспублікі Беларусь, дацэнт Ларыса Сцяпанаўна Ласоцкая.
Кафедра драўляных духавых інструментаў як па прафесіяналізму педагагічнага складу, так па выканальніцкім і педагагічнаму ўзроўню выпускнікоў стала адной з элітных у Акадэміі музыкі.
У пасляваенныя гады гісторыю кафедры фармавалі высокапрафесійныя музыканты, якія заклалі аснову развіцця айчыннага выканальніцтва на драўляных духавых інструментах. У іх ліку: У.У. Харытонаў (флейта); ю. с. Темкин (габой); і. і. Бакун (кларнет); А. С. Кандрашоў (фагот); А. А. Рачев (флейта); у 60-80 гады эстафету прынялі іх таленавітыя вучні, выпускнікі Беларускай дзяржаўнай кансерваторыі ім. Луначарскага. Сярод іх: Я. К. Лосеў (кларнет); В.П. скараходаў (кларнет); Н. У. Аўраменка (флейта); Г. Я. Гедыльтэр (флейта); С. І. Ожигин (фагот); О. А. Новікаў (фагот); В. В. Будкевіч (фагот).
У цяперашні час сярод штатных выкладчыкаў кафедры: заслужаны артыст Рэспублікі Беларусь, прафесар Уладзімір Уладзіміравіч Будкевіч (фагот); дацэнт Іван Леанідавіч Брычыкаў (кларнет); дацэнт Георгій Іосіфавіч Казадой (саксафон); заслужаны дзеяч мастацтваў Рэспублікі Беларусь, кандыдат філасофскіх навук, доктар культуралогіі, прафесар Уладзімір Паўлавіч Скараходаў (кларнет). Папаўненне і пашырэнне складу кафедры ў асноўным адбывалася за кошт яе найбольш таленавітых выпускнікоў акадэміі музыкі: Таццяны Мікалаеўны Кармазінавай (флейта), Мікіты Андрэевіча Пятрова (саксафон), Дар’і Аляксееўны Бабко (саксафон). Арцёма Віктаравіча Нямірскага (флейта), Віталя Анатольевіча Сарокіна (габой), Алены Уладзіміраўны Машкоўскай (флейта).
За мінулыя 35 гадоў кафедра драўляных духавых інструментаў змагла падрыхтаваць каля 500 спецыялістаў, сярод якіх Лаўрэаты нацыянальных і міжнародных конкурсаў, салісты вядучых творчых калектываў Рэспублікі Беларусь.
Беларуская духавая выканальніцкая школа заявіла пра сябе на міжнароднай арэне не толькі ўдзелам і перамогамі ў выканальніцкіх конкурсах. Лепшыя выпускнікі кафедры склалі годную канкурэнцыю на конкурсах у аркестравыя калектывы, дзе выйгралі шэраг прэстыжных адбораў на пасады салістаў сімфанічных аркестраў Аўстрыі, Бразіліі, Германіі, Галандыі, Марока, ЗША, Польшчы, Чэхіі.
На кафедры ажыццяўляецца навукова-даследчая і навукова-метадычная работа. Сярод найбольш значных прац:
Манаграфіі б.у. Нічкова «духавая інструментальная культура Беларусі» (1993); «Мае настаўнікі – выбітныя габаісты і. М. Данскер, і. Ф. Гарматнікаў, А. У. Пятроў» (2006); «беларускія музыканты-выканаўцы на драўляных духавых інструментах» (2010); «выканальніцтва на духавых інструментах у Беларусі 2-й паловы XIX–XX стагоддзя» (2012); «беларускія музыканты – выканаўцы на медных духавых і ўдарных інструментах» (2014); «канцэртмайстры кафедры драўляных, медных духавых і ўдарных інструментаў (1970-2015).
Манаграфіі у.п. Скараходава: «мастацкая культура ў дынаміцы сацыяльнага асваення» (1994); «Сацыядынаміка культуры сучаснай Беларусі» (2003); «вольны час і культура» (у суаўтарстве з і. і. Антановічам, 2008). Вучэбна-метадычныя дапаможнікі: «Саветы маім вучням» (2009); «майстэрства кларнетыста. Саветы настаўніка» (2012); «майстар-клас прафесара Скараходава» (2014); “Методыка выкладання гульні на кларнеце” (2022).
Штогод публікуюцца навуковыя артыкулы і нотныя рэпертуарныя зборнікі, аўтарамі якіх з’яўляюцца Н.У.Аўраменка, А. В.Фралову, Г. І. Казадой, В. А. Грыгор’еў, М. Н. Расоха, В. П. скараходаў, Е. В. Машкоўская.
Выкладчыкі кафедры пастаянна выступаюць на розных навукова-практычных канферэнцыях, сімпозіумах, семінарах, праводзяць майстар-класы ў Беларусі і за мяжой, з’яўляюцца старшынямі і членамі журы нацыянальных і міжнародных конкурсаў.
На кафедры шырока прадстаўлена канцэртная дзейнасць. На працягу 25 гадоў актыўна функцыянаваў ансамбль салістаў «Сиринкс», нязменным кіраўніком якога з’яўлялася Н.У. Аўраменка. З прафесійным майстэрствам ансамбля былі знаёмыя слухачы не толькі Беларусі, але і замежных краін (Францыі, Германіі, Люксембурга, Польшчы). Цікавую творчую працу дэманструюць студэнцкія калектывы: квартэт кларнетыстаў (клас В. П. Скараходава), духавы квінтэт (клас прафесара В. В. Будкевіча), ансамбль саксафаністаў (клас дацэнта г. і. Казадоя), ансамбль флейтыстаў «німфы (клас дацэнта Ласоцкай л. с.)
Вялікі ўклад у падрыхтоўку спецыялістаў ўнеслі канцэртмайстры кафедры: Галіна Някрасава, Анастасія Дубоўская, Надзея маторная, Вольга Дамарацкая, Сяргей Тургель, Вадзім Сідараў, Ганна Брылёва, Наталля Малнач, Кацярына Мікалаева, Юлія Бялькевіч.
Гісторыя кафедры медных духавых і ўдарных інструментаў
З адкрыццём у 1932 годзе Беларускай дзяржаўнай кансерваторыі і да 1989 года ў структуры навучальнай установы паспяхова функцыянавала кафедра духавых і ўдарных інструментаў. З пераўтварэннем Беларускай дзяржаўнай кансерваторыі ў Беларускую дзяржаўную акадэмію музыкі гэтая кафедра была падзелена на дзве: кафедру драўляных духавых інструментаў, і кафедру медных духавых і ўдарных інструментаў. Кафедру медных духавых інструментаў узначаліў заслужаны дзеяч мастацтваў Рэспублікі Беларусь, кандыдат мастацтвазнаўства, прафесар Мікалай Міхайлавіч Волкаў. Шырока вядомыя перамогі яго выхаванцаў: Андрэй Кавалінскі да 2000-га года стаў лаўрэатам дзевяці міжнародных конкурсаў, з якіх у сямі быў першым, прычым у 2000 годзе ён удзельнічаў і перамог у самых прэстыжных конкурсах трубачоў: на VII Міжнародным конкурсе імя М. Андрэ ў Парыжы (2 месца) і міжнародным конкурсе трубачоў у г. Бад-Сэкинген ў Германіі (1 месца); на мяжы тысячагоддзяў лаўрэатам у трох міжнародных конкурсах, якія праводзіліся ў Расіі (Санкт-Пецярбург, Масква, Ульянаўск), стаў Яўген Лятэ, а Дзмітрый Макарэвіч перамог у міжнародных Дэльфійскіх гульнях (Масква, 2000) і інш поспехі кафедры з’яўляюцца вынікам творчай працы некалькіх пакаленняў педагогаў. У гісторыі кафедры назаўсёды засталіся імёны высокапрафесійных музыкантаў, якія заклалі асновы развіцця айчыннага выканальніцтва на медных духавых і ўдарных інструментах. У іх ліку Я.Сцэгенны, Ю. Логінаў, Ч. Юшкевіч (валторна), П. Дзянісаў, у. Волкаў (труба), і. Рыбкін, я. Рубанчык, Р. Лагонда (трамбон, туба), с. Маркоўскі, м. Мінянкова (ударныя інструменты).
У цяперашні час клас валторны выкладае заслужаны артыст Рэспублікі Беларусь, дацэнт Уладзімір Іванавіч Тарашкевіч; клас трубы вядуць старшы выкладчык Таўстаножанка Сяргей Пятровіч, дацэнт кафедры Максім Фаміч Шкулепа, старшы выкладчык Чэхаўскі Дзмітрый Канстанцінавіч; клас трамбона – дацэнт кафедры Сяргей Мікалаевіч Працэнка і выкладчык кафедры Міхалевіч Андрэй Сяргеевіч; клас тубы – дацэнт Пётр Фаміч Дударэнка; ударныя інструменты выкладаюць прафесар Людміла Міхайлаўна Кліндухова, дацэнт кафедры Арам Арменавіч Бекназаран. Кіруе кафедрай з мая 2018 года прафесар Людміла Міхайлаўна Кліндухова.
Вялікі ўклад у падрыхтоўку спецыялістаў ўнеслі канцэртмайстры кафедры-піяністы Таццяна Таруціна, Вольга Сізко-Габриэлян, Наталля Зубакова, Людміла Бірукова, Таццяна Самойлава, Кацярына Ракуць, Алена Груздзева, Анастасія Жук, Ганна Брылёва і інш.
Гісторыя кафедры аркестравага дырыжыравання і інструментоўкі
Кафедра аркестравага дырыжыравання ўтворана ў 1968 годзе, але яшчэ да яе афіцыйнага нараджэння ў рамках кафедры народных інструментаў арганізоўваліся класы оперна-сімфанічнага дырыжыравання: у 1937-1938 гадах І.Мусіным, у 1945 годзе О. Бронам, затым Р. Рубінштэйнам, у 1950-я гады І. Гітгарцом, м. Шнейдерманом, С. Ратнер, У. Дуброўскім, у 1960-я – у. Катаевым. Творчыя, педагагічныя і арганізацыйныя ідэі гэтых выдатных дырыжораў і ляглі ў аснову дзейнасці будучай кафедры, якую ў розныя гады ўзначальвалі вядомыя музыканты, дацэнты Ігар Букреев (1968-1975), Сяргей Кофанов (1975-1986), Аркадзь Берын (1986-1997), Пётр Вандзілоўскі (1997-2020), прафесар, заслужаны дзеяч мастацтваў Рэспублікі Беларусь, лаўрэат Дзяржаўнай прэміі Рэспублікі Беларусь, уладальнік медаля Францыска Скарыны Вячаслаў Кузняцоў (2020 – 2023), дацэнт Сяргей Янковіч (2023-2024).
За гады існавання кафедра прайшла вялікі шлях прафесійнага станаўлення і рэарганізацыйнай абнаўлення. З дырыжорскіх класаў, якія забяспечылі развіваючае навучанне ў студэнтаў народнага аддзялення, яна вырасла ў складаную структуру міжфакультэцкага тыпу, у 1974 годзе была адкрыта асістэнтура-стажыроўка. Выпускнікі кафедры аркестравага дырыжыравання Іосіф Абраміс, Юрый Васілеўскі, Леанід Іваноў, Міхаіл Казінец, Анатоль Лапуноў, Леў Лях, Рыгор Сарока, Міхаіл Фінберг, а таксама Мікалай Алданаў, Аркадзь Берын, Тамара Бялькова, Уладзімір Бормотаў, Пётр Вандзілоўскі, Андрэй Галанаў, Генадзь Ермачэнкаў, Віктар Малых, Вячаслаў Чарнуха, Зоя Шаціла, Віктар Бабарыкін, Генадзь Багамолаў, Алег Лясун, Андрэй Іваноў, Іван Касцяхін, Аляксандр Высоцкі, Юрый Галяс, Мікалай Макарэвіч, Уладзімір Авадок, Юрый Караваеў унеслі вялікі ўклад у развіццё культуры нашай краіны.
На працягу многіх гадоў на кафедры навучаліся студэнты па спецыяльнасцях «дырыжор оперна-сімфанічнага аркестра», «дырыжор камернага аркестра», «дырыжор аркестра народных інструментаў», «дырыжор аркестра духавых інструментаў». Кафедра забяспечвала патрэбы прафесійных аркестраў дырыжорамі вышэйшай кваліфікацыі, камплектуючы дырыжорска-педагагічнымі кадрамі навучальныя ўстановы Беларусі ўсіх узроўняў. Многія выпускнікі кафедры вядомыя за межамі краіны як гастралюючыя дырыжоры і кіраўнікі прафесійных аркестраў.
Гэтыя поспехі сталі магчымымі дзякуючы багатаму педагагічнаму патэнцыялу кафедры, дзе ў розны час працавалі выдатныя спецыялісты — народны артыст Беларусі, прафесар Барыс Міхайлавіч Пенчук, народны артыст Беларусі, прафесар Леў Барысавіч Муранаў, народны артыст Беларусі, прафесар Генадзь Панцеляймонавіч Праватараў, заслужаны артыст РБ, дацэнт Барыс Сцяпанавіч Чудакоў, дацэнты Пётр Віктаравіч Вандзілоўскі, Генадзь Аляксандравіч Ермачэнкаў, Сяргей Іванавіч Кафанаў, старшы выкладчык Уладзімір Ільіч Міняеў, галоўны дырыжор Беларускага дзяржаўнага акадэмічнага музычнага тэатра Юрый Васільевіч Галяс, галоўны дырыжор аркестра Белдзяржтэлерадыёкампаніі Аляксандр Іванавіч Высоцкі і інш.
Сёння ў рабоце кафедры ўдзельнічаюць — галоўны дырыжор Дзяржаўнага акадэмічнага сімфанічнага аркестра, народны артыст Беларусі Аляксандр Міхайлавіч Анісімаў, народны артыст Беларусі Міхаіл Іванавіч Берсан, галоўны дырыжор сімфанічнага аркестра Брэсцкага драматычнага тэатра, кіраўнік сімфанічнага аркестра Беларускай дзяржаўнай акадэміі музыкі, дацэнт Аляксандр Пятровіч Сасноўскі, кіраўнік рускага народнага аркестра Беларускай дзяржаўнай акадэміі музыкі, старшы выкладчык Эльвіра Бахціяраўна Тахірава, кіраўнік духавога аркестра Беларускай дзяржаўнай акадэміі музыкі, старшы выкладчык Андрэеў Аляксей Уладзіміравіч, кіраўнік камернага аркестра Беларускай дзяржаўнай акадэміі музыкі, старшы выкладчык Тэран Мікалай Пятровіч, кіраўнік баяннага аркестра Беларускай дзяржаўнай акадэміі музыкі, старшы выкладчык шатаў Аляксандр Уладзіміравіч, кіраўнік аркестра беларускіх народных інструментаў Беларускай дзяржаўнай акадэміі музыкі, выкладчык Сальнік Сяргей Валер’евіч, кіраўнік мандалінна-гітарнага аркестра Беларускай дзяржаўнай акадэміі музыкі, выкладчык Цітоў Дзмітрый Ігаравіч.
З 1 верасня 2017 года кафедра аркестравага дырыжыравання была ператворана ў кафедру аркестравага дырыжыравання і інструментоўкі. У склад кафедры ўвайшлі вядомыя беларускія кампазітары: заслужаны дзеяч мастацтваў РБ, лаўрэат Дзяржаўнай прэміі, уладальнік медаля Францыска Скарыны прафесар Вячаслаў Уладзіміравіч Кузняцоў, Мікалай Канстанцінавіч Літвін, Сяргей Іванавіч Янковіч.
Да аб’яднання кафедра інструментоўкі існавала як асобная міжфакультэцкая кафедра (1989-1998 — загадчык Уладзімір Васільевіч Дарохін, 1998-2015 — загадчык Вячаслаў Уладзіміравіч Кузняцоў). У розны час на кафедры працавалі вядомыя беларускія кампазітары і дырыжоры – Ігар Паўлавіч Архангельскі, Яўген Рыгоравіч Дзегцярык, Аляксандр Уладзіміравіч Дамарацкі, Уладзімір Яўгенавіч Солтан, Валерый Кірылавіч Іваноў, Яўген Дзмітрыевіч Ларыёнаў і інш.
У жніўні 2015 года кафедра была аб’яднана з кафедрай кампазіцыі (заг. кафедрай-Галіна Канстанцінаўна Гарэлава), а з 1 верасня 2017 года ператворана ў кафедру аркестравага дырыжыравання і інструментоўкі (заг. кафедрай-Пётр Віктаравіч Вандзілоўскі (2017-2020). З чэрвеня 2020 па красавік 2023 года кафедрай кіраваў Вячаслаў Уладзіміравіч Кузняцоў. З мая 2023 па верасень 2024 года кафедру ўзначальваў Сяргей Іванавіч Янковіч. Аб’яднанне ўмацавала пазіцыі кафедры і ператварыла яе ў аўтарытэтны навукова-метадычны цэнтр у галіне мастацтва дырыжыравання і інструментоўкі.
На кафедры функцыянуюць сем навучальных аркестраў-сімфанічны, Камерны, духавы, рускіх народных інструментаў, беларускіх народных інструментаў, баянны, мандалінна-гітарны. Аркестравымі калектывамі і педагогамі вядзецца шырокая канцэртная і творчая дзейнасць, якая адпавядае філарманічным прафесійным стандартам. Кафедра з’яўляецца ініцыятарам і арганізатарам правядзення рэгулярных конкурсаў і фестываляў аркестравых калектываў сярэдніх спецыяльных навучальных устаноў Беларусі. На кафедры праводзіцца конкурс аркестравых дырыжораў, конкурсы на лепшую апрацоўку народных тэм і лепшую інструментоўку.
На кафедры духавых інструментаў і аркестравага дырыжыравання рыхтуюць спецыялістаў з вышэйшай адукацыяй па наступных спецыяльнасцях (напрамках спецыяльнасцяў): 7-07-0215-04 «музычна-інструментальнае мастацтва (флейта, габой, кларнет, фагот, валторна, туба, трамбон, труба, барытон, саксафон, ударныя інструменты)», 1-16 01 02-01 «дырыжыраванне (оперна-сімфанічнае)», 1-16 01 06-01 «духавыя інструменты (флейта)», 1-16 01 06-02 «духавыя інструменты (габой)», 1-16 01 06-03 «духавыя інструменты (кларнет)», 1-16 01 06-04 «духавыя інструменты (фагот)», 1-16 01 06-05 «духавыя інструменты (валторна)», 1-16 01 06-06 «духавыя інструменты (туба)», 1-16 01 06-07 «духавыя інструменты (трамбон)», 1-16 01 06-08 «духавыя інструменты (труба)», 1-16 01 06-09 «духавыя інструменты (барытон)», 1-16 01 06-10 «духавыя інструменты (саксафон)», 1-16 01 07 «ударныя інструменты».
На базе кафедры струнных народных інструментаў функцыянуе тры аркестравых калектыву: аркестр рускіх народных інструментаў (маст.рука. і Дзір. Э. Б. Тахірава), аркестр беларускіх народных інструментаў (маст.рука. і Дзір. А. Д. Анісовіч), Мандалінна-гітарны аркестр (маст.рука. і Дзір. Я.а. Валасюк) і два вялікіх ансамбля: ансамбль цымбалістаў «лілея» пад кіраўніцтвам Я. П. Гладкова і ансамбль народных інструментаў пад кіраўніцтвам Л. І. Чарняка.
